KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER

KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER

DOĞU CEPHESİ

Kurtuluş Savaşında Cepheler

3 Mart1918 tarihli Brest Litovsk Antlaşması ile Türkiye Kars, Ardahan ve Batum’u geri almıştı. Fakat I. Dünya Savaşı’ndan sonra imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’na göre Türk birlikleri Kafkasya’dan çekilmek zorunda kalmıştı. Bundan sonra Kafkasya’da Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan gibi küçük devletler kurulmuştu. Bunlardan Erivan,Gümrü ve Kars havalisinde kurulmuş olan Ermenistan Taşnak Hükümeti, Doğu Anadolu için istila emelleri beslemekteydi. İtilaf Devletleri de Sevr sürecinde görüldüğü üzere Doğu Anadolu’da bir Ermenistan kurulmasını

destekliyorlardı.

Mondros Mütarekesi’nden sonra Batılı devletlerin de desteğini alan Ermeniler, Doğu Anadolu’daki bazı yerleri işgalle yetinmeyerek, bölgedeki Türkleri öldürüp, köyleri, kasabaları yakıp yıkmışlardı. Ermenilerin saldırganlığı yalnız Türkiye’ye yönelik olmayıp Karabağ ve Nahcıvan bölgesini de hedef almıştı. Ermeniler bununla da kalmamış, Paris Barış

Konferansı’na da başvurarak, Türkiye’de iki milyondan fazla Ermeni bulunduğunu ileri sürüp Vilayet-i Sitte (Altı vilayet: Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Sivas ve Elazığ)’dan başka Adana, Mersin, İskenderun, Tokat, Amasya, Trabzon’u içine alan toprakların kendilerine verilmesini istemişti. Ermeni saldırılarının tehlikeli boyutlara ulaşması üzerine 15. Kolordu  Komutanı Kazım Karabekir Paşa Kars-Bakü yolunu açmak, Ermenilerin Müslüman halka yaptığı zulmü durdurmak ve Ermenilerin saldırısına fırsat vermeden Elviye-i Selaseyi (Kars,Ardahan, Batum) ele geçirmek için hazırlıklara başladı. Ermenilerin Müslümanlara karşı yaptıkları zulmün her geçen gün artması ve durumun artık katlanılamaz bir hal alması üzerine

   TBMM Hükümeti, 9 Haziran 1920’de Doğu Anadolu’da geçici seferberlik ilan etti. 

Kazım KARABEKİR Paşa

Ermenilerin başlayan saldırılarına karşı BMM 7 Temmuz’da bir ültimatomla Ermenilerden bu düşmanca faaliyetlerini durdurmasını istedi. Ültimatoma aldırmayan Ermeniler 24 Eylül’de topyekün saldırıya geçti. Bunun üzerine Türk Birliklerine Ermenilere karşı taarruz emri verildi. 28 Eylül’de başlayan hareket 7 Kasım’da Gümrü’nün ele geçirilmesiyle son buldu.Ermenilerin ateşkes istemesi üzerine 17 Kasım’da ateşkes kabul edildi. Savaş sonrası yapılan müzakereler sonunda 3 Aralık 1920 tarihinde Gümrü Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma,TBMM Hükümeti’nin ilk askeri başarısının diplomatik bir sonucuydu. 

Gümrü Antlaşmasıyla;

1878’De Rusya’ya terk edilen Artvin, Posof Şavşat, Çıldır, Kars, Iğdır, Tuzluca, Sarıkamış ve Oltuyu geri aldı. Türkiye ile Ermenistan arasındaki sınır çizildi. Batılı devletlerin kurdurmak istediği “Büyük Ermenistan” hayali sona erdi. Ayrıca Yunanlılara karşı girişilecek harekette bu cephedeki kuvvetlerden de faydalanma imkanı doğdu. Gümrü Antlaşması’ndan hemen

sonra TBMM Hükümeti Gürcistan’a bir nota vererek Ardahan, Artvin ve Batum’un Türkiye’ye iadesini istedi. Uzun görüşmelerden sonra Gürcü Hükümeti bu yerleri Türkiye’ye bırakmak zorunda kaldı.